Ана тилим

Тейипҗан Елиев

Ана тилим,
муһәббәт бабида чәксиз йеқимлиқ ---
җилвидар тилим;
нәпрәт бабида шунчә шиддәтлик ---
зулпиқар тилим.
миллитимизни,
хислитимизни,
иззитимизни,
сақлап кәлгән төһпикар тилим.

Ана тилим,
сән ачқан әқил көзимизниму,
сән билән чүшәндуқ мушу дуняни,
һәм чүшәндуқ,
чүшәндүрдуқ өзимизниму.
сән болғачқа,
узақ тарихму шунчилик йеқин,
сән болғачқа,
нәччә миң йиллиқ абидиләрдин
яңрайду сада,
чақниғандәк гояки чеқин.
сән болғачқа,
алдимда һазир һаят адәмдәк
шеир оқуйду апринчур текин.

сениң билән
аләмшумул сөз қилалиди
уйғур балиси.
сәндә җәмләнгән җәвһәрләр билән
илим дунясини һәйрәткә салди
кашғәрийниң улуғ қамуси.
сениң җилвидар нәқишиң билән
яралди нәзмилик инсаний дәстур ---
бовам йүсүпниң бәхтнамиси.

сениң " фусәһа ", " боләға " лириң①
сени мисраларға тизип яратти
уйғурчә ғәзәлниң нәмунисини.
сениң биләнму
навайи йезип бәхш әтти әлгә
есил мәниләрниң хәзинисини②,
намайиш қилди йүксәк чоққида
дастанчилиқ тәнтәнисини.

сән болғачқа,
туғди зәлилини йәркән дияри
(униң ғәзилигә талай шаирниң
мухәммәс бағлашқа③ тутти хумари.)

сән болғачқа,
нәвбити шундақ гүлдәстә тизди,
хушбуйи худди хотән ипари.
сән болғачқа,
хирқитиниң сулмиди гүли,
қалмиди сайраштин тохтап булбули,
гум болмиди гумнам мунари.
сән болғачқа,
маңди улап дастан йолини
назим билал һәмдә нәзари

сән болғачқа,
милләт намини яңратқан " уйғур ",
сайраминиң пушти армийә
мәрипәткә үндәп юртини,
йеқип җаһаләткә исян отини
( болуп шеһит һәм йерим шеһит ),
ачти шеирийәтниң йеңи бетини.
сән болғачқа,
хантәңриниң булбули лутун,
күйлиди баһар әлчиси болуп
маркисизим һәқиқитини...

әй, бибаһа Ана тилимиз,
сәндин аңлидуқ
даналарниң нәсиһитини,
әҗдатларниң вәсийитини.
сән арқилиқ чүшәндуқ ениқ
тарихниң қануни бишаритини
вә инқилаб далалитини.
шуңа қоғлидуқ зулмәтни сөкүп,
вә сән билән алқишлар төкүп,
қучтуқ азадлиқ парағитини.

Ана тилим,
өмүр көрдүң шунчә көп йил сән,
бәрдиң бизгә нурғун әқил сән.
әзәлдин бери
қәлбимизниң әзиз вәкили идиң,
биз мәвҗуд икәнмиз
йәнила шундақ әзиз вәкил сән,
мәвҗутлиқимизға әң чоң дәлил сән.
биз бүгүн йеңи мәнзилгә маңдуқ,
сәнму җәвһәр елип җими зувандин
бейип, техиму болғин есил сән.

Ана тилим,
сөйимән сени,
сән өмрүмниң җими зиннити.
яйрайду җеним,
аңлисам сени бай- уз - пак пети.
қахшайду җеним
йепишса саңа маймун иллити.
техиму һар келиду маңа
тапса инавәт орилип саңа
каззапларниң иғва - төһмити,
бишәмләрниң һазазуллиқи,
алдамчиларниң сахта һиммити,
оғриларниң һарам оқити.

лекин биз йәнә әмин шуниңға:
инсанийәт тапар камаләт.
дәйдиғинини һаман дәп болуп,
уҗуқиду ахир ләт болуп
әқил алдида хунүк җаһаләт,
паклиқ алдида мәшум қабаһәт.
әнә шу чағда
қилар тәнтәнә
инсан тилида раван ләтапәт.

Ана тилим,
чиллайду сени
тил дунясиниң бәс - бәс мунбири,
йилтизиң чиң сениң,
зиминиң мунбәт,
мивәңгә техиму толиду шәрбәт
қанчә пәрвиш әйлигәнсери.
өскәнсери әқил - зоқимиз,
өчүп наданлиқ ғәлдә - ғәшлири,
җилвилиниду сәндә мукәммәл
сәмимийәтниң сүзүк садаси,
пән ипадиси,
сәнәт тәсвири...
аһ, андақ болмиса,
немә дигүлүк,
яратмиса тарих тәһрири?
бу биз үчүн өлүм әмәсму?
вә "Нәс бастиму сени" демәсму
қәбридә йетип Мәһмуд Қашқәрий ...

йоллиди:Saqishchi

Tuyghulurum, söygümsen,
Ana tilim, uyghur tilim.
Atilardin yadikarsen,
Ana tilim, uyghur tilim.

Sensizsen, rohim ölük
Ana tilim, sazim sözüm
Put qolumsen, ikki közüm
Ana tilim, uyghur tilim.

Xoshalliqim ,köz yishimdur
Ana sütüm, jan ishimdur.
Minglarche yillar, qoldishimdur
Ana tilim, uyghur tilim.

Qayghu hesret, dertdishimdur
Qeghez-qelem, sirdishimdur.
Yürikimde bash tajimdur
Ana tilim, uyghur tilim.

Tariximgha köwrük bolghan
Ötmüshümge shahit bolghan
Reqiplerge neshter bolghan
Ana tilim, uyghur tilim.

Sensiz tilsiz bichcharimen
Yoldin azghan, awarimen
Sen bolmisang weyranimen
Ana tilim, uyghur tilim.

-=-=-
Ана тилим, уйғур тилим..
(Қайси милләт болушидин қәти нәзәр, ана тилиниң йоқулушиға сүкүттә түрдикән, у милләт өзлириниң милли кимликиниму йоқтиду. Тил өз миллитини сөйүш, кимлик вә өзиниң бар болғанлиқини испатлайдиған. Ар-номус шәрәп итибарини қоғдайдиған бир қорал.
(Түркийә жумһурийәтиниң 1-дәвләт рәиси Мустапа Камал (Ата түрк)


Туйғулурум, сөйгүмсән,
Ана тилим, уйғур тилим.
Атилардин ядикарсән,
Ана тилим, уйғур тилим.

Сәнсизсән, роһим өлүк
Ана тилим, сазим сөзүм
Пут қолумсән, икки көзүм
Ана тилим, уйғур тилим.

Хошаллиқим ,көз йишимдур
Ана сүтүм, жан ишимдур.
Миңларчә йиллар, қолдишимдур
Ана тилим, уйғур тилим.

Қайғу һәсрәт, дәртдишимдур
Қәғәз-қәләм, сирдишимдур.
Йүрикимдә баш тажимдур
Ана тилим, уйғур тилим.

Тарихимға көврүк болған
Өтмүшүмгә шаһит болған
Рәқипләргә нәштәр болған
Ана тилим, уйғур тилим.

Сәнсиз тилсиз биччаримән
Йолдин азған, аваримән
Сән болмисаң вәйранимән
Ана тилим, уйғур тилим.

Meyli bolghin qaysi millet, ana tildin tanmighin,
Ana tilchün hetta qanlar aqquzushtin yanmighin.
Nam - menpe'et, abroyni dep ana tildin chanmighin,
Sanga eqil - idrak bergen tilingni xar qilmighin.

Qeddi - qamet, yürüsh - turush belgilimes milletni,
Ata tilla béreleydu héchkim bermes sölketni.
Oylap baqqin ana tilsiz qalghandiki külpetni,
Yuqturmighin ana tilni xar qilidighan illetni.

Xatasi yoq bilim üchün bashqa tilni öginish,
Chünki meqsed bilim élip qalaqliqni tügitish.
Lékin bilseng nomussizliq ana tildin waz kéchish,
Shu waz kéchish élip kéler zawalliqqa yüzlinish.

Wetini hem milletni qoghdimighan er sanalmas,
Weten - elge köyünmigen yüreklikrek mangalmas.
Milletmu hem ana tilsiz mewjut bolup turalmas,
Biliwalghin ana til bahasi yoq bir almas.
-=-=-
Ана тилни харлима

Мәйли болғин қайси милләт, ана тилдин танмиғин,
Ана тилчүн һәтта қанлар аққузуштин янмиғин.
Нам - мәнпәъәт, абройни дәп ана тилдин чанмиғин,
Саңа әқил - идрак бәргән тилиңни хар қилмиғин.

Қәдди - қамәт, йүрүш - туруш бәлгилимәс милләтни,
Ата тилла берәләйду һечким бәрмәс сөлкәтни.
Ойлап баққин ана тилсиз қалғандики күлпәтни,
Юқтурмиғин ана тилни хар қилидиған илләтни.

Хатаси йоқ билим үчүн башқа тилни өгиниш,
Чүнки мәқсәд билим елип қалақлиқни түгитиш.
Лекин билсәң номуссизлиқ ана тилдин ваз кечиш,
Шу ваз кечиш елип келәр заваллиққа йүзлиниш.

Вәтини һәм милләтни қоғдимиған әр саналмас,
Вәтән - әлгә көйүнмигән йүрәкликрәк маңалмас.
Милләтму һәм ана тилсиз мәвжут болуп туралмас,
Биливалғин ана тил баһаси йоқ бир алмас.