Главная страница ساياھەتچى تور بېتىنىڭ مۇنبىرى Регистрация

Вход

Приветствую Вас Гость | RSS Пятница, 2024-03-29, 5:37 AM
[ Новые сообщения-yingi xewerler · Участники-ezalar · Правила форума · Поиск-izdesh · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Модератор форума: Sayahetchi  
Форум * Munber » TARIX ИСТОРИЯ » Tarixtin bayanlar » Türkistan Namining yoqilishi
Türkistan Namining yoqilishi
AQQUSHДата: Среда, 2007-11-07, 7:42 PM | Сообщение # 1
Сержант
Группа: Пользователи
Сообщений: 33
Статус: Offline
Türkistan Namining yoqilishi

1 . Gherbiy türkistan

Ottura asyada << تۇركىستان >> digen jughrapiyilik namning peyda bulush tarixi nahayiti uzun bulup , uning menbesi 6 - esirlining utturliridin 8 - esirning otturlirighiche ( miladi 552 - 745 - yillirghiche ) merkizi asiya we ottura asyada höküm sürgen türk xanliqigha birip taqilidu , türk xanliqining birinji ewladi xaqani tuminning inisi istémi 563 - yili kingeymichilik bilen gheripke yürüsh qilip , bir qanche yil ichide hazirqi shinjangdin tartip taki kaspi dingizighiche bulghan keng ottura asiya ziminini yeni yettesu , mawara'hünnehir , tashkent wadisi , chimkent , xarezim , sughdi zimini qatarliq jaylarni bisiwalghan .

Miladi 582 - yili , istimining oghli datu xaqan bilen merkiziy asiyaning orxun deryasi boyidiki türk xanliqining xaqani isbara xaqan ottursida toqunush yüz bergenliki üchün türk xanliqi sherqi türkler we gherbiy türkler dep ikki qisimgha bölünüp kitip , ottura asiyada gherbiy türk xaqanliqi qurulghan .

Gherbiy türk xanliqi höküm sürgen ottura asiya rayunini kiyinki chaghlarda pars we gherb tarixchiliri << غەربىي تۇركىستان >> dep atighan , bezi rus we ottura asiya tetqiqatchiliri kiynche bu rayunni qisqartip << تۇركىستان >> dep atighan .

2. Türkistan giniral gupérnaturliqi

19 - Esirning kiynki yirimidin bashlap charrusye hökümiti gherbiy türkistanni quralliq tajawuz qilish arqiliq bisiwalghandin kiyin , 1867 - yili 11 - iyulda << تۇركىستان گۇبىر ناتۇرلىقى >> digen yerlik herbiy - memuri hakimyetni qurghan . Türkistan giniral gubir naturliqi qarmiqida deslep sir derya oblasti we yettesu oblasti tesisi qilghan . 1876 - Yili qoqan xanliqining jenubi qismidiki jaylarda perghane oblasti tesis qilin'ghan . 1887 - Yili zerefshan rayunida semerqent oblasti qurulghan . 1899 - Yili arqa kaspi oblasti türkistan gubérnaturliqi terkibige kirguzulgen . U chaghda türk yer meydani 1 milyun 533 ming 255 kwadrat kilumitir , ahale 5 milyun 281 ming bulup , milliy terkip jehette özbikler 35.77 % Ni , qazaq - qirghizlar 44 . 36 % , Türkmenler 4.98 % Ni , tajiklar 6.73 % , Qara qalpaqlar 2.26 % , Ruslar 3.75 % Ni , bashqa milletler 2.15 % Ni teshkil qilatti . Türkistan gubirnaturliqining merkizi tashkent shehiri bolghan . Türkistan gubirnaturliqini 1867 - yilidin 1917 - yiligha qeder charrusye hökümiti terpidin teyinlen'gen 12 ewlat giniral gubirnatur bashqurghan . Bu giniral gubirnaturlargha merkezdin nahayiti chong imtiyazlar birilgen bulup ular musteqil halda jenglerni uyushturush we qoshna döletler bilen söhbet ötküzüsh hoquqlirigha ige bolghan . Türkistan ginirali gubérnaturlqi öktebir inqilabining ghelbisidin kiyin 1917 - yili emeldin qaldurulghan .

3 . Türkistan aptunum jumhuriyiti

Ottura asiyada sowét hakimyiti tiklen'gendin kiyin , 1918 - yili 30 - apiril türkistan aptunum sowét sotsiyalistik jumhuryiti we uning qarmiqida buxara xeliq jumhuryiti , xarazm xeliq jumhuryiti qurulup , rusye fidiratip jumhuryitining terkibige kirgüzülgen we tashkent shehiri uning paytexti qilip belgilen'gen . 1920 - Yilidiki melumattin qarghanda , turkistan aptunum jumhuryitining omumiy ahale 5 milyun 250 ming bulup , buning ichide uzbik 41.4 % Ni , qazaqlar 19.3 % Ni qirghizlar 10.8 % Tajiklar 7.7 % Ni , turkmenler 4.7 % Ni , qaraqalpaqlar 1.4 % Ni teshkil qilghan .
Türkistan jumhuryitining aliy hakimyet organliri merkiziy ijra'iye komititi we xeliq komissarlar sowéti bolghan . 1918 - Yili iyun éyida pütün rusye kömmunistik ( b ) partiyisining türkistan ölkilik komititi qurulghan .

Sowét itipaqida 1918 - yilining otturliridin bashlap chet ellerning quralliq mudaxlisi we grazhdanlar urushi yüz bergendin kiyin , türkistan aptunum jumhuryiti ziminida ichki musteqilliq herketliri ewj alghan . Meslen : uspuw tupilingi , dutuw isyani , basmichilar herkiti qatarliqlar . Bu tupulanglarni basturush üchün türkistan merkizi ijra'iye komititi qarmiqida mudapi'e qumandanliq shitabiy tesis qilinip , türkistan qizil armiyisi qurulghan . Qizil armiye qarmiqida milli qisimlarmu qurulup , rus bulshiwikliri bilen birlikte basmichiler we aqlargha qarshi jeng qilghan .

4 . Türkistan digen namning yoqulishi ottura asiyada 1924 - yili 27 - öktebirde türkistan jumhuryiti emeldin qaldurulup , uning urnigha térrituriyilik jumhuryetler qurulghan .

Ular tuwendikilerdin ibaret : özbik sowét sotsiyalistik jumhuryiti , turkmen sowét sotsiyalistik jumhuryiti , tajik aptunum suwét sutsiyalistik jumhuryiti , qirghiz aptunum suwét sutsiyalistik jumhuryiti , qaraqalpaq aptunum ublasti , sir derya , yettesu qazaq ublastiliri suwét sutsiyalistik jumhuryitining terkibige kirguzulgen .

Mana shuning bilen bu rayunlarning ming yillardin buyan atilip kiliwatqan ( تۇركىستان ) digen nami emeldin qilip ( ئۇتتۇرا ئاسىيا ) digen atalghu bilen almashqan .
Menbe : tarixi matiryallardin paydilan'ghan
http://www.aqqush.com


Ilimge qoshulup kelse ger bir gherez,
U ilim emestur belki bir merez.
 
Форум * Munber » TARIX ИСТОРИЯ » Tarixtin bayanlar » Türkistan Namining yoqilishi
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:

Copyright MyCorp © 2006 Сайт управляется системой uCoz